Na discografía de The Clash -a única banda que importa, engadirán os seus seguidores- hai unha imaxe case tan emblemática como a da portada de London Calling, con Paul Simonon estrelando o seu baixo contra o escenario. É a fotografía dun mozo espigado, de estética rastafari, que avanza cara a un muro de policías. Foi a portada da compilación Black Market Clash. Ese home é Don Letts (Londres, 1956), testemuña excepcional (“yes, I’m very old”) da comuñón entre o punk e o reggae británicos e unha das persoas que mellor relatou aquela época. Director de videoclips, cineasta, músico, DJ, presentador dun programa de radio na BBC durante 16 anos, Letts ofreceu unha das súas sesións na Sala Capitol de Santiago, dentro do Festival Maré. Antes, na Facultade de Filosofía, proxectouse Rebel Dread , o documental no que el, como naquel motín do entroido de Notting Hill, volve estar no punto de mira, algo que non parece gustar demasiado a alguén máis afeito a tomar minutos. a través da túa cámara. “Estaba moi incómodo con esa película, si”, explica en conversación telefónica con elDiario.es, “porque se presenta como 'a historia de Don Letts', pero a historia non é de Don Letts. A historia é a cultura que fixo a Don Letts. Esa é a historia. A da cultura que me axudou a ser o que son hoxe”.
Pois imos falar desa cultura. Sinálase a vostede como o responsable directo do abrazo entre o punk e o reggae, unha historia de amor que continúa ata hoxe. Dise que tocabas punk en The Roxy, pero había tan poucos discos que completabas as sesións con dub e reggae... e aí foi onde os mozos brancos se engancharon.
Moita xente di que Don Letts axudou a crear Punky Reggae Party [canción de Bob Marley gravada en 1977, cando se refuxiou en Londres tras ser atacado en Kingston], pero esa non é toda a verdade. A viaxe desta música comezou con Trojan Records en 1968, o primeiro selo independente de reggae do Reino Unido. Esta música foi a banda sonora do movemento skinhead, e cando falo de skinheads falo do lado estético, non do fascista. Naceu da unión de rapaces brancos da clase traballadora e da cultura rudeboy xamaicana. Persoas como Joe Strummer ou Paul Simonon (The Clash), John Lydon (Sex Pistols, PiL) ou Terry Hall (The Specials) aprenderon sobre o reggae a través de Trojan. Ese selo é responsable do amor inglés pola música xamaicana. Eu só formaba parte dunha dinámica continua, un pasaxeiro do tren que comezou a viaxe en 1968.
A marihuana axudou a que o reggae se extendese?
Foi un bo medio de comunicación.
Ese “amor inglés pola música xamaiquina” está presente ao longo de toda a carreira de The Clash. Incluso para moitos críticos e para o propio Joe, White man in Hammersmith Palais –baseado nunha experiencia que compartiches con Strummer e un exemplo de cruce entre punk e reggae– é a mellor canción da banda. Pero o que quizais sexa menos coñecido é que John Lydon -nome real de Johnny Rotten, cantante dos Sex Pistols e Public Image Limited- tamén compartía esa debilidade.
A John Lydon encántalle o reggae, non te equivoques. Cando foi a Xamaica por primeira vez levoume con el, porque eramos amigos. Richard Branson (o propietario de Virgin Records) quería lanzar unha liña de reggae, Front Line, pero non sabía nada desa música. Así que foi John Lydon quen estaba detrás.
Falando de primeiras liñas: o teu sitio web donletts.com está encabezado pola túa imaxe máis emblemática, a que serviu de portada de Black Market Clash. Ti, como un pistoleiro solitario, cruzando Portobello Road, cara á policía despregada durante os disturbios raciais do entroido de Notting Hill de 1976...
Si, son eu. Pero a foto non conta toda a historia. Alí me ves diante de moitos, moitos policías, centos de policías... e parece que me vou enfrontar a eles. O que non ves na foto é unha morea de negros detrás de min con ladrillos e botellas comezando un motín. O que realmente estou a facer é apartándome do medio! Don Letts non é parvo. Estaba marchando cando alguén [Rocco Macally] fixo a foto. Non quería estar no medio da revolta [risas].
Cres que a situación política actual, co auxe da extrema dereita e a situación económica, sobre todo a derivada do Brexit, ten similitudes con aqueles anos 70?
O clima social, cultural e político é moi semellante e moi complicado para os mozos. Financeiramente, por exemplo, tes que vivir coa túa familia ata os 40 anos, e iso ten un impacto devastador na calidade da arte. Porque actualmente non se pode arriscar e hai que gañar cartos. O que teñen que facer os mozos é levantarse e implicarse.
E a música pode axudar a conseguir esa implicación?
Gran parte da música que me gusta pode ser unha ferramenta para o cambio persoal e social, pero en realidade é simplemente a banda sonora da acción. A xente ten que ser proactiva no cambio, ten que implicarse no proceso. Non é suficiente con compartir cousas co teu móbil. E non falo de botar un cóctel molotov. A votación xa é un comezo.
Xusto o que non pasou co Brexit?
Iso pasou porque a xente nova non votaba. Os vellos brancos asustados: aqueles vellos votaron polo Brexit. O Brexit vén dunha mentalidade colonial e nacionalista, é unha puta estupidez. O mundo é demasiado pequeno para ese tipo de nacionalismo. Ou todos gañamos ou todos perdemos. E a música pode xogar un papel moi importante en todo isto. A xente esquece que a música pode transmitir información e inspirar á xente...
Nos anos 70 había eses mesmos problemas sociais e económicos: non había traballo, os músicos vivían en squats... e contra todo isto xurdiu unha rebelión. Porque agora non?
Cando eramos novos, considerabamonos antisistema. Non queriamos o que nos ofrecía o mainstream. No século XXI, as aspiracións de moitos mozos -temos que ter coidado con estas palabras, moita xente pero non todos os mozos- queren o que nós rexeitamos: estar na alfombra vermella, ser famoso... Como alguén unha vez dixo: É difícil loitar contra un inimigo que vive na túa mente.
En Outta Sync, a canción principal do teu debut en solitario –con 66 anos– resumes ben este pensamento: “Agora, pola economía / vives coa túa nai / é difícil ser rebelde / pero fanche a coada / Non podes evitar o tema / non podes rock around the clock / e ninguén te botará de menos / se o pos en tik tok”.
Do que falamos aquí é da contracultura. Nos anos 70 era moi evidente identificar contra quen loitar porque se expresaba na propia música. No século XXI aínda existe, pero non se ve nin soa igual. Os mozos atoparon diferentes formas de comunicarse entre eles, non todo en Internet é lixo. Por exemplo, Black Lives Matter, o movemento global. Iso foi facilitado polas redes sociais, foi unha forma de rebelión contracultural que non se puido producir nos anos 70 Así, vemos que unha única forma de protesta deu paso a varias formas de facelo. Aínda hai música de protesta por aí, pero non soa nin parece igual. Por exemplo, se tes un teléfono móbil de 1000 libras nas túas mans e usas zapatillas deportivas que valen outras 500 libras, probablemente non estarás receptivo á música de protesta...
Hai contracultura nas túas sesións de DJ?
Nalgúns dos mixes, si. As miñas sesións reflicten a dualidade da miña existencia: son negro e británico. Captan a historia e o legado da música xamaicana.
É a túa primeira vez en Galicia.
Non o creo. Joe Strummer vivía en Andalucía e fun velo...
Pero isto está no outro extremo da Península, no noroeste.
Alí estaba todo moi brumoso.
Xa puideches ver a praza que estaba adicada a Joe en Granada?
Aínda non, pero oín falar dela.