Os fillos das miñas amigas

A miña amiga tivo un bebé. Varias das miñas amigas, en realidade. Nos últimos anos moitas das miñas amigas convertéronse en nais. Ningún dos meus amigos foi pai. Ningún dos pais dos fillos das miñas amigas —aínda que moitos me caian ben— é amigo meu. En fin, non sei que di iso de min, se é que hai algo que dicir. Fixen, no último lustro, moitos agasallossen criterio ningún: contos infantís, mantiñas de texturas variadas e ata un xogo de biberóns. Sempre aconsellado polas dependentas das tendas ás que acudía. Ao principio, esforzábame en querer agasallarlles algo tamén a elas. Pensaba en lecturas, nunha botella de viño, se cadra para máis adiante, se é que decidían deixar de aleitar. O caso é que todas as opcións que se me ocorrían resultaban ser pouco adecuadas. Todas estaban destinadas ás persoas que as miñas amigas eran antes de ser nais. Ocorríanseme antoloxías de Sylvia Plath. Recomendei mil veces As nais non, de Katixa Agirre. E despois, case de inmediato, deixei de recomendalo. Creaba malestar. “Igual dentro duns anos, cando o neno sexa grande...”.

As miñas amigas tiveron bebés e, nalgúns casos, distanciámonos. Noutros, non. Pregúntome se isto lles pasou aos amigos dos pais. Se ser pai implica tamén esa distancia de rescate respecto do fillo —próxima, continua, abafante—, e de afastamento respecto da vida que foi, pero xa non —as amizades—. Algo me fai pensar que poucas veces acontece así para eles.

Nunca sentín que queira ser pai. É algo no que penso a miúdo: a non paternidade. Teño amigas que non foron nais e ás que lles preguntan constantemente cando o serán ou por que non o son. Teño amigas ás que lles preguntan de fronte se están embarazadas. As imaxes e conceptos que sosteñen a familia tradicional seguen exercendo sen descanso a súa violencia sobre elas, sobre nós. É quizais por iso que me gustou tanto 3. Un eloxio da amizade, o último libro publicado en España do pensador francés Geoffroy de Lagasnerie. Nel, Lagasnerie —apoiándose na socioloxía de Bourdieu e a relectura queer que dela fai Didier Eribon— opón en varias ocasións os conceptos de familia e amizade e fala sen cancelas da modificación brutal dos vencellos afectivos que supoñen o matrimonio e o nacemento dun primeiro fillo. Nunha pasaxe que me gusta especialmente, por exemplo, exponse de maneira sucinta a tiranía do madrugadorismo: como o mundo, de súpeto, parece ter que ordenarse arredor da decisión allea dunha amiga de ser nai (os horarios, os lugares, as conversas), como a escala de prioridades se ve truncada sen explicación nin remedio —é máis, contando coa comprensión e o bo ver da maioría social. É aí cando aparece a distancia. Elas toman unha ou outra decisión —de maneira libre ou obrigada?— e deixamos de vernos. Ao principio, iso creábame un nó no estómago, unha especie de remorso. Debía dobregarme a unha decisión allea? Aceptar o nacemento como algo irremediable? Era eu caprichoso, egoísta? Acaso ter fillos é unha obriga, un deber inescusable, algo que agradecerlle aos demais cando un non os ten, ou non pode telos, ou decide non telos? Pasa soster a rede de coidados por transixir con modelos de relación e crianza cos que estamos en desacordo?

En moitos casos, despois dun período de dó, chega o reencontro. Noutros, non. Son escasas as relacións que se manteñen imperturbables. Non sei se algún día serei amigo dos fillos das miñas amigas, pero aprendín esta tempada que hai moitos modos de ser nai e un tránsito inicial común: meses, ás veces un par de anos, nos que a incerteza paira sobre a nosa amizade coma un coitelo. Se escribo este artigo, imaxino, é porque me custa pensar que isto aínda sexa así, que teña que ser así, pero é.

Unha vez, case a piques de destetar ao seu fillo, unha amiga emborrachouse nunha cea, botamos a noite bailando e acompañeina ao primeiro autobús para volver á casa. Aquilo foi o principio de algo: era a primeira vez que saía de festa en dous anos. Outra amiga explicoume unha tarde que a nena quedaba co pai porque, se non, non iamos poder falar, non nos iamos poder escoitar, e ese xesto seu emocionoume dun modo descoñecido. Unha terceira amiga contoume que era importante que nos seguísemos escribindo, porque ela xa non se sentía ela mesma e non sabía por que, pero aqueles correos nosos axudábana a entendelo, nomeaban o que queda fóra e a tensión dentro. O caso é que ás veces faise difícil comprender a maternidade desde un lugar alleo, por moito que eu pertenza a esa xeración na que algúns aprendemos a ler e escoitar sobre ela con naturalidade e contada desde dentro. Aprendo moito das miñas amigas. Das que decidiron ser nais e das que non. Aprendo sobre todo a desconfiar do evidente. E tamén que o importante, creo, está sempre no que vén despois. No futuro. E non, por unha vez, non falo dos seus fillos, senón de nós.